Commentaar Vrouwenpartij: een uitstekend en diepgaand onderzoeksartikel in Vrij Nederland over de onmogelijkheden en tegenstrijdigheden die het besturen van Nederland opwerpt.
Het falende bestuur van Nederland
De Vrouwenpartij hekelt vanaf haar begin het gebruik van regels en cijfers als oplossing in het besturen van Nederland. Besturen draait in essentie om de mens en waarden, niet om cijfers, regels en geld.
Het artikel duidt een scala aan zaken waaruit blijkt dat Nederland qua politiek en bestuur is vastgelopen. De oplossing van de Vrouwenpartij is duidelijk: baseer politiek en bestuur op de waarden Eenheid, Harmonie en Samenwerking en niet op cijfers, regels en geld. Het artikel laat overduidelijk zien dat samenwerking op alle vlakken van bestuur ver te zoeken is, dat harmonie tussen politiek en wetenschap eerder tegengewerkt dan gezocht wordt en dat eenheid in ons land met een kaarsje gezocht moet worden. Dit houdt in dat efficient besturen onmogelijk wordt gemaakt door tegenstellingen, door onnavolgbare complexiteit, parallel lopende ‘spoorlijnen’ en het buitensluiten van grote delen van de bevolking en samenleving. De vraag is of er nog iemand is die werkelijk overzicht en Omtzigt heeft in deze balkenbrij.
Een Paradigma Sprong in besturen
Besturen vanuit een basis van essentiële en onveranderbare waarden is de paradigma sprong die nodig is om een duurzame toekomst voor burgermens en natuur te verzekeren. Besturen op basis van cijfers die van nature onstabiel zijn, doordat zij in de tijd voortdurend veranderen, is besturen op onzekerheid, die men vreemd genoeg als zekerheid beschouwt. Het resultaat is dat beleid voortdurend en achteraf bijgestuurd dient te worden. Waarden zijn stabiel, eeuwig en onveranderbaar en kunnen in de praktijk van het leven alleen verhoogd worden, nooit verlaagd. Over de interpretatie van cijfers kan gediscussieerd worden, over de interpretatie van waarden niet.
Eerlijkheid is een universele waarde die niemand verwart met oneerlijkheid of onbetrouwbaarheid, of verbindt met het opzoeken van grenzen of mazen in de wet of met vrijlaten op basis van vormfouten of met het plukken van een kale kip. Hoe zou Nederland er uit zien als de regel eerlijkheid in al het bestuur verplicht wordt toegepast en alles wordt getoetst op eerlijkheid?
En tegenwoordig heel actueel: is het eerlijk dat het systeem rijken bevoordeelt en zij zo beduidend rijker worden, en dat meer dan de helft van de mensen door het systeem benadeeld wordt en zo armer wordt? Klopt het idee nog dat de rijken rijker worden door hard werk en arme mensen alleen hun hand ophouden? Of is het nu zo dat rijken alleen hun hand ophouden als aandeelhouder zonder er iets voor te doen en bij het armere deel van onze bevolking soms 2 banen nodig zijn om het hoofd en de familie boven water te houden?
Harmonie is als waarde een perfect instrument om tegenstrijdigheden, ongelijkheid, weerstanden en onoplosbare problemen de wereld uit te werken. Harmonie als basis van organisatie is ook de oplossing voor pestgedrag, dwangmatig gedrag, competitief gedrag, superioriteit gedrag en grensoverschrijdend gedrag in al haar vormen.
Samenwerking als waarde van organisatie voorkomt knelpunten, botsende organisaties, tegenstrijdige belangen, sabotage middelen en -mogelijkheden en haantjes gedrag.
Een paradigma sprong vanuit een andere hoek
De Vrouwenpartij ziet een paradigma sprong ook uit een andere hoek komen. Het kunstmatige intelligentie (AI) programma ChatGPT kan een groot deel van de kloof dichten. Een ‘gratis’ programma voor iedereen dat je kan helpen in de meeste en misschien wel alle dingen in je leven. Het programma stelt je namelijk alle informatie op het hele internet vrij ter beschikking. En wel in de vorm die jij wilt en vraagt.
Voorbeelden voor kansarmen:
– het kan ingewikkelde en complexe brieven en emails omzetten in voor iedereen begrijpelijke taal. Erg handig bij brieven van de overheid, de gemeentelijke instanties, schuldeisers, advocaten etc.;
– het kan een antwoord formuleren voor bovenstaande brieven in eenvoudige taal met gebruikmaking van alle gepubliceerde informatie op het internet mbt. het onderwerp van de brief of email. Het logische gevolg is dat je niet in de boot kan worden genomen of bewerkt met trucjes, want via ChatGPT word je alwetend en promoveer je van onderdrukte en slaaf tot een god;
– als instrument van rechtvaardigheid en evenwaardigheid kan ChatGPT je onafhankelijk maken van opleiding en ervaring, welke nu je plaats in de maatschappij voor een groot deel bepalen, aangezien het programma gebruik maakt van de hoogste kennis en meest uitgebreide ervaring in de wereld;
– een leger aan vrijwilligers en wereldverbeteraars kunnen kansarmen helpen om zich te wapenen tegen plukkers en zij kunnen voor de kansarmen mogelijkheden zoeken om een nuttig en zinvol leven te kunnen leiden;
– een wereldplatform ondersteund door ChatGPT met de beste tips, voorbeelden en programma’s om onrechtvaardigheid en ongelijkheid effectief te kunnen verbannen, kan een inspiratie zijn voor alle onderdrukten op onze aarde.
Voorbeelden voor onze duurzame toekomst
– een ChatGPT wereldforum organiseren met beste oplossingen voor alle problemen op onze aarde;
– een nationaal forum voor de beste oplossingen en opportunities voor een duurzame toekomst van Nederland op elk vlak van de samenleving;
– alle politieke voorstellen, lokaal en nationaal, voorleggen aan ChatGPT en haar gebruikers om tot verbeterde en werkende voorstellen te komen.
De Vrouwenpartij ziet ChatGPT als een programma van bevrijding, een programma dat het individu centraal in de samenleving plaatst en ongekende macht kan geven. Een programma dat het grote gelijk, dat iedereen denkt te hebben, tot de bodem toe kan relativeren.
Politiek moet niet om cijfers draaien, maar om leefbaarheid
Bron: vn.nl
Dieuwertje Kuijpers
14 januari 2023
Politiek moet niet om cijfers draaien, maar om leefbaarheid
Zes jaar geleden kon de PvdA praten als Brugman, maar regeringspartner VVD was mordicus tegen een verhoging van het minimumloon. Altijd al geweest. Het zou leiden tot hoge werkgeverslasten en ten koste gaan van de werkgelegenheid. Lastig te rijmen met de ‘liever meer banen dan bomen’-verkiezingsposters. Des te groter de verbazing toen diezelfde VVD de afgelopen verkiezingen ineens pleitte voor een verhoging van het minimumloon met 10%. Voor het eerst waren de partijen – van links tot rechts en nota bene midden in een recessie – het roerend met elkaar eens op het onderwerp. In de verkiezingsprogramma’s van 2021 pleitten vrijwel alle partijen voor een verhoging van het minimumloon.
Wie denkt dat hier een stevig ideologisch debat aan vooraf is gegaan heeft het mis. Een rapport van het Centraal Planbureau concludeerde krap een jaar voor de gang naar de stembus dat het banenverlies bij een verhoging van het minimumloon veel kleiner zou zijn dan altijd werd aangenomen. En aangezien de rekenmeesters dat nieuwe inzicht meenamen in het doorrekenen van de partijprogramma’s voor de verkiezingen, was een verhoging van het minimumloon ineens niet langer een politiek taboe.
Meten we wel wat we willen weten?
‘Je ziet dat er in de partijprogramma’s wordt gestuurd op dingen die binnen het CPB-model effectief zijn,’ aldus Rabobankeconoom Frank van Es. Net als collega Hugo Erken werkte hij eerder voor datzelfde CPB. Het duo is onderdeel van een groeiende groep kritische economen. Niet zozeer op het feit dát partijprogramma’s worden doorgerekend, het nut daarvan is volgens Erken evident, ‘het dwingt partijen realistisch te blijven’.
De zorgen zitten vooral in de manier waarop en de neiging van partijen hun standpunten bij te sturen zodat ze een goed CPB-rapport krijgen. De Rabobank-economen wijzen erop dat een goed CPB-cijfer niet hetzelfde is als duurzaam economisch beleid. De manier waarop partijen omgaan met de CPB-doorrekening zorgt zelfs voor excessen, met tastbare gevolgen voor de Nederlandse economie. ‘Door de manier waarop het CPB rekent, hebben politieke partijen een prikkel om minder geld in te zetten voor menselijk kapitaal en innovatie, en meer geld voor arbeidsparticipatie,’ legt Erken uit. ‘Het loont dus om te bezuinigen op innovatie en onderwijs, en dit geld te stoppen in een verhoging van een heffingskorting omdat dit volgens het CPB-model zorgt voor meer banen.’
‘Er is een bestuursrealiteit en een werkelijkheid, en daar zit echt een heel groot gat tussen.’
En dat is vreemd, want uit een stroming in de economische literatuur sinds de jaren negentig (de zogeheten endogene groeitheorie, dat wil zeggen groei van binnenuit, waarvoor grondlegger Paul Römer in 2018 de Nobelprijs kreeg) blijkt dat onderwijs en innovatie juist bijdragen aan economische groei en dus meer banen. Het CPB laat desgevraagd weten wel ‘bezig te zijn met het ontwikkelen van methoden waarmee we de brede welvaartseffecten van investeringen in kennis en innovatie beter inzichtelijk te maken,’ maar of deze ook mee worden genomen in het doorrekenen van de volgende verkiezingsprogramma’s is nog niet te zeggen.
Het maakt dus veel uit wat de onderliggende aannames zijn in rekenmodellen. De discussie rondom de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s is onderhand bijna net zo traditioneel als het verkiezingsdebat, maar staat tegelijkertijd symbool voor een bredere problematiek. Meten we wel wat we willen weten?
Een goed voorbeeld was afgelopen herfst, toen het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de inflatie berekende, maar hiervoor keek naar de marktprijzen van energie, in plaats van naar wat mensen echt betalen. Veel huishoudens hebben sinds het oplopen van de gas- en elektriciteitsprijzen immers nog een vast energiecontract en werden dus niet direct met hogere energiekosten geconfronteerd. Omdat de marktprijzen ondertussen wel veel hoger liggen, leek de inflatie de pan uit te rijzen. En het CPB baseert de koopkrachtplaatjes vervolgens weer op deze te hoog ingeschatte cijfers van het CBS. Het zorgde ervoor dat het kabinet direct met steunmaatregelen kwam om de koopkracht te repareren. ‘Het opgewonden debat in de Tweede Kamer voor en na Prinsjesdag over “te laat” en “onvoldoende” koopkrachtsteun komt hiermee in een ander daglicht te staan,’ twitterde Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman eind oktober: ‘Het had allemaal wel een tandje minder paniekerig gemogen’.
Minder ruimhartig
De verschillende onderzoeksbureaus die Nederland rijk is, hanteren soms ook verschillende definities voor eenzelfde fenomeen, en welke definitie je kiest, bepaalt ook tot op welke hoogte je een verantwoordelijkheid ziet. Zo presenteerde minister van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen Carola Schouten (CU) het hanteren van een ruimhartigere definitie van kinderarmoede als een handreiking aan de Kamer: ‘De inkomensnorm van het Sociaal Cultureel Planbureau ligt hoger dan die van het Centraal Bureau voor de Statistiek, omdat het Sociaal Cultureel Planbureau zegt dat je bij wijze van spreken nog lid zou moeten kunnen zijn van een voetbalclub of nog mee zou moeten kunnen doen in de maatschappij. Dan heb je dus wat meer geld nodig dan puur het minimum waarvan je kan leven. Daar doen we dus al een stukje bovenop.’
Minder ruimhartig zijn de regeringspartijen overigens in het hanteren van de algemene armoededefinitie. Nederland gebruikt een andere definitie dan gangbaar is in de Europese Unie. Dit heeft tot gevolg dat de armoede volgens onze eigen definitie afneemt, maar volgens de EU-definitie juist toeneemt. Een motie van Kamerlid Pieter Omtzigt om dergelijke verschillen te voorkomen en altijd dezelfde definitie te gebruiken – de zogeheten ‘relatieve armoede’ – werd dankzij CDA, FvD, D66 en VVD verworpen.
Verschillende loketten
‘Er is een bestuursrealiteit en een werkelijkheid, en daar zit echt een groot gat tussen,’ verzucht Maarten Bergman van de Vrijwillige Hulpdienst in Eindhoven. Want welke definitie Den Haag ook hanteert, met vijfentwintig jaar ervaring in de schuldhulpverlening ziet Bergman mensen vaker in een maalstroom terecht komen. ‘Er is een Werkplaats Financiën opgericht in Eindhoven waar mensen met vragen rondom financiën en administratie terecht kunnen om ze te helpen een weg te vinden in het bureaucratische oerwoud,’ aldus Bergman.
Al snel bleek een ochtend in de week op één locatie niet voldoende: ‘We hebben inmiddels zeven locaties in de stad waarvan er altijd wel een open is, en gemiddeld 2500 bezoekers per jaar.’De overheid schiet ook zichzelf geregeld in de voet, omdat ook ambtenaren verstrikt raken in de complexiteit van het eigen systeem.
Hulptrajecten, vertelt hij, zijn meestal gebaseerd op wat logisch is vanuit de overheid gezien, en houden vaak geen rekening met de mensen waarvoor ze zijn bedoeld. Mensen met een bijstandsuitkering hebben bijvoorbeeld vrijwel altijd recht op kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen, maar moeten hiervoor tweemaal dezelfde stapel papieren bij twee verschillende loketten bij dezelfde gemeente indienen. Suggesties om dit te versimpelen tot één keer papieren inleveren worden weggewuifd: ‘Het moet apart van elkaar, want het is gebaseerd op twee verschillende wetgevingen,’ aldus Bergman, ‘dat moet toch veel eenvoudiger kunnen.’
De neiging van de overheid om vooral vanuit zichzelf en de eigen logica te redeneren, ziet Bergman ook terug in het taalgebruik. ‘Zo is er in november door de gemeente een brief gestuurd naar mensen die nog geen energietoeslag hebben aangevraagd maar er wel recht op hebben. Dat is een brief van twee kantjes vol ingewikkelde tekst.’ Het ambtenarenjargon en de terminologie schieten volgens Bergman hun doel voorbij. ‘Er is geen aandacht voor de mensen die het betreft, waardoor de brieven onleesbaar worden.’ Bergman hekelt ook de bijbehorende neiging om burgers te wantrouwen. ‘Als mensen hulp zoeken, is die hulp niet op een begrijpelijk niveau en dan haken ze af. Dat afhaken gebeurt uit angst iets verkeerds te doen, maar wordt vaak onterecht geïnterpreteerd als kwade wil of gebrek aan motivatie.’
Systeemdictatuur
De overheid schiet ook zichzelf geregeld in de voet, omdat ook ambtenaren verstrikt raken in de complexiteit en conflicterende wetgeving van het eigen systeem. Als voorbeeld noemt Bergman de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet, die was bedoeld om de berekening van het bestaansminimum te versimpelen voor iedere burger met schulden. Na de invoering in januari 2021 bleek de praktijk een stuk weerbarstiger omdat de inkomensinformatie door gemeenten op verschillende manieren wordt aangeleverd. Bovendien werden mensen die ‘te duur’ woonden (vanwege een gebrek aan sociale huurwoningen) benadeeld door de rekenmethode.
Het zorgde voor de nodige problemen bij schuldhulpverlening: hulpverleners zijn immers verplicht de beslagvrije voet als basis te gebruiken om te bepalen hoeveel mensen kunnen aflossen bij schuldeisers. ‘Ook daar moest weer halsoverkop iets op worden bedacht omdat huishoudens anders juist nog verder in de schulden zouden raken, in plaats van eruit,’ herinnert Bergman zich. Fijntjes wijst hij erop dat schuldenproblematiek niet los te zien is van de overheid. ‘In het schuldenpakket van mensen die zich melden bij schuldhulpverlening zitten verschillende (semi)overheidsorganisaties in de top 5 van schuldeisers.’ De Belastingdienst staat met stip op nummer 1, op 2 staan zorgverzekeraars, op 3 en 5 deurwaarders en incasso-organisaties (die ook worden ingeschakeld door de overheid), en op 4 het Centraal Justitieel Incasso Bureau van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
‘Het klinkt wellicht wat dramatisch,’ zegt Bergman, ‘maar ik spreek wel eens van een systeemdictatuur. Het systeem is inmiddels zo ingewikkeld geworden dat niemand nog snapt hoe het werkt, en iedereen in dienst staat van het systeem in plaats van omgekeerd.’
Bergman verwijst naar de Toeslagenaffaire en voormalig staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66), die ook moest toegeven dat het toeslagenstelsel ‘veel te complex’ was. Tegen de Volkskrant zei ze: ‘Als je een wat lager inkomen én kinderen hebt, krijg je vier toeslagen: kinderopvang-, huur- en zorgtoeslag en kindgebonden budget. Die zitten allemaal net weer anders in elkaar, dat is voor veel mensen gewoon te complex.’
Die complexiteit maakt het volgens Bergman erg moeilijk om uitvoerders, leidinggevenden en politici aansprakelijk te stellen als het misgaat. ‘Dat systeem is opgetuigd, gaat draaien, niemand lijkt te weten hoe het precies werkt en niemand voelt zich eigenaar van de ontstane problemen, dus lost niemand het op.’
Politieke sturing
Systeemcomplexiteit kan er dus voor zorgen dat technocratie onbedoeld de boventoon gaat voeren. Tegelijkertijd kan die technocratie ook een handig politiek rookgordijn vormen: wijzend naar grafieken en ingewikkelde modellen claimen dat je politiek echt niet anders kan. Een goed voorbeeld hiervan was hoe gedurende de coronacrisis premier Rutte (destijds demissionair) ‘100% het OMT-advies’ zei te volgen, zei ‘te varen op hun kompas’ en bij restricties of versoepelingen steevast verwees naar ‘de deskundigen van het OMT’. Nederland maakte in diezelfde periode ook kennis met de termen ‘reproductiegetal’, ‘prognosemodellen’ en ‘scenario’s’.
Ook de Tweede Kamer liet aangeleverde cijfers doorslaggevend zijn. Hoewel het OMT aanvankelijk aangaf dat het effect van een avondklok ‘eigenlijk niet te voorspellen’ was, toverde het – nadat meerdere partijen lieten weten toch cijfers te willen voor een standpunt – een schatting uit de hoge hoed: het ‘reproductiegetal’ zou met de ingrijpende maatregel met 8 tot 13% kunnen worden teruggebracht. Een Kamermeerderheid stemt hierop voor de avondklok.Er wordt soms gedaan alsof politieke keuzes een pure logische gevolgtrekking zijn van wetenschappelijke bevindingen, maar ook dan zijn ze uiteindelijk normatief.
Ondanks het feit dat de regering en Tweede Kamer graag knopen doorhakten op basis van OMT-adviezen en inschattingen, bleek uit onderzoek van Nieuwsuur dat die Haagse waardering voor wetenschappelijke onafhankelijkheid deels voor de bühne was. Zo wisten ambtenaren van het ministerie van Volksgezondheid de eerste maanden van de coronacrisis verschillende keren – met succes – de OMT-conceptadviezen tekstueel aan te passen. Zelf spraken ze liever van ‘verduidelijkingen’. Diverse wetenschappers oordeelden echter dat hierdoor sprake was van ‘politieke sturing’ in de adviezen. Onder hen hoogleraar gezondheidsrecht Jaap Sijmons: ‘Ik denk dat hier zelfs de wet geschonden wordt. Daarin staat dat de minister zich niet moet bemoeien met de wetenschappelijke methode van het RIVM. Daar moet hij echt van afblijven. Dat is hier niet gebeurd,’ constateerde hij in Nieuwsuur.
Belangenafwegingen
Wat gebeurde hier wel? Volgens onderzoeker Anne-Floor Scholvinck van het Rathenau Instituut, dat zich bezighoudt met de invloed van wetenschap, innovatie en technologie op de samenleving, werd tijdens de coronacrisis gedaan alsof politieke keuzes een pure logische gevolgtrekking zijn van wetenschappelijke bevindingen, terwijl deze – net als anders – ook een normatieve aangelegenheid waren. ‘Wat vind je belangrijker: de gezondheid van ouderen, of de leerplicht van kinderen? Het is geen kwestie van een goede of een slechte keuze, maar wel een normatieve.’
Tijdens de coronacrisis werd het stellen van (politieke) prioriteiten niet gescheiden gehouden van wetenschappelijke argumenten. Alsof politiek bedrijven een kwestie is van ‘evidence based’ te werk gaan. ‘Beleid moet eigenlijk evidence informed zijn. Zodra je gaat zeggen “de wetenschap komt hiermee en zo moet het dus”, kom je in een technocratische discussie terecht en verlies je de normatieve keuzes die eraan ten grondslag liggen uit het oog,’ aldus Scholvinck.
Het gevolg is een democratisch verantwoordingstekort. Politiek gaat immers ook over ideologie, maatschappelijke normen, belangenafwegingen en doelen. ‘Die stap wordt door politici vaak overgeslagen terwijl je als politicus prima kunt zeggen: “De wetenschap zegt X, maar ik doe Y omdat ik een andere belangenafweging maak.” Over die keuzes leg je vervolgens als politicus bij een volgende verkiezing verantwoording af. Dat doen wetenschappers niet.’
Verschillende perspectieven
Precies aan deze zelfreflectie ontbreekt het in Den Haag, constateert Tim ‘S Jongers, publicist en directeur van de Wiardi Beckmanstichting (PvdA). ‘Als je naar een restaurant gaat, dan heeft een kok toch echt wel van zijn eigen saus geproefd, maar als het om beleid gaat, lijkt dat wel niet te boeien.’ ‘S Jongers constateert dat de verschillen tussen Haagse beleidsmakers en de burgers aan de ontvangende zijde zo groot zijn, dat er ‘bijna een antropologische studie nodig is’ om die te duiden.
De trend van wetenschappers én politici die zich steeds meer specialiseren, maakt het juist lastig maatschappelijke vraagstukken te doorgronden. Vakgebieden zijn zo gedetailleerd en verfijnd, dat ze onderling niet meer met elkaar communiceren. ‘Terwijl je voor deze complexe vraagstukken juist samenwerking tussen disciplines nodig hebt, maar zeker ook met maatschappelijke partners, professionals en ervaringsdeskundigen,’ zegt Annefloor Scholvinck van het Rathenau Instituut. Zo lag bij de coronacrisis het accent sterk op het beperken van het aantal besmettingen, maar waren er nog tal van andere – sociale, economische, juridische en psychische – gevolgen. ‘En daarnaast,’ zegt Scholvinck, ‘wil je ook in gesprek gaan met patiënten, artsen, verpleegkundigen, mantelzorgers, noem maar op.’Waar de een voorrechten kan stapelen (jubelton, subsidie op elektrisch rijden), stapelt een andere groep achterstanden op.
Het zijn juist de verschillende perspectieven die van belang zijn, en dus zal de overheid verder moeten gaan dan alleen ‘in gesprek gaan met ervaringsdeskundigen’, stelt ’s Jongers: ‘Welke mensen heb je bij de overheid binnen, en welke houd je buiten?’
‘s Jongers ziet sterke verschillen tussen de burgers waar het over gaat en de politiek en de beleidsmakers: ‘Minimaal een master, een jaartje Erasmus: politici en beleidsmakers vormen eigenlijk een hele homogene groep die normen en waarden delen. Maar ze vormen een minderheid in de maatschappij. Dan krijg je van die projecten die in de toren logisch klinken – zoals “laten we een toolkit met bespaartips ontwikkelen zodat je het geld dat je niet hebt verstandig kan uitgeven” – maar daarbuiten allesbehalve logisch zijn.’
Klein gehouden
Zolang de beslissers dat niet definiëren als een probleem, is er ook geen probleem. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) waarschuwt al jaren dat ruim 20% van de Nederlandse bevolking buiten beeld raakt: mensen zonder een vaste baan, met een lager inkomen die in ongezonde wijken wonen zonder geld om de boel te isoleren, die verstrikt raken in regels en systemen. Waar de een voorrechten kan stapelen (jubelton, subsidie op de warmtepomp en elektrisch rijden), stapelt een andere groep achterstanden op.
En zo kan het dat de economie volgens de Nederlandse Bank in 2022 met 2,8% groeit, maar de koopkracht in datzelfde jaar met 2,7% het hardst in veertig jaar daalt. ‘Wat meet je dan nog in zo’n groeiende economie, de aandeelhouderswinsten?’ vraagt ‘S Jongers zich af. ‘Wat mij stoort, is dat nu de middenklasse ook in de shit dreigt te komen, ineens alles een crisis is die miljardencompensatie verdient. Dat we het zo ver laten komen dat dus eerst de zus van de journalist in de problemen moet komen voordat we urgentie zien.’
‘S Jongers hekelt dan ook de aanname van zelfredzaamheid, waarin mondige burgers voor zichzelf opkomen. ‘Als ik spreek voor een zaal van honderd man vraag ik iedereen te staan. Eerst mogen degenen met een belastingadviseur gaan zitten, dan degenen met een juridisch adviseur, een hypotheekmakelaar, een niet zelf betaalde studie, en dan staan er nog maar twee mensen.’ Dan, lachend: ‘Als ik dan vraag naar degenen met een poetsvrouw of die gebruik maken van Thuisbezorgd, staat er uiteindelijk niemand meer.’
Het punt is volgens ‘S Jongers dat al deze diensten uit te besteden zijn, behalve voor de meest kwetsbaren. ‘Maar van hen wordt wel verwacht dat zelf uit te zoeken.’
Een onvermijdelijk resultaat is dat zij verstrikt raken in – zelfs voor de bestuurders, ambtenaren en beleidsmakers zelf – te complexe en ondoorgrondelijke regelgeving, en overheidsvoorzieningen op die manier juist voorkomen mensen dat mensen uit de armoede komen.
Voor De Correspondent schreef ‘S Jongers een essay over het ‘vissenkom-effect’: ‘De voorzieningen die je vooruit moeten helpen zijn zo complex dat je klein wordt gehouden. Je groeit niet door omdat de vissenkom te klein is. Mensen willen vooruit in het leven. De overheid is geen geluksmachine maar moet wel perspectief bieden.’Welk perspectief dat moet zijn, is eerder te vangen in ideologische waarden dan in statistische, en vereist dus een politiek en maatschappelijk debat. Charlotte Lockefeer van het Rathenau Instituut pleitte vorige maand in het Nederlandse Dagblad voor niet meer maar juist minder cijfers: ‘Het gaat mensen niet om cijfers, maar om leefbaarheid en een rechtvaardige verdeling. Een wetenschappelijk debat gaat over de betwistbaarheid van bevindingen en modellen, een politiek debat over de afweging van waarden en belangen.’
