Commentaar Vrouwenpartij: het hart van het bewonderenswaardige artikel kunnen we samenvatten met: armoede blijft bestaan omdat er zoveel aan verdiend wordt. Eenvoudig uitgelegd: rond armoede bestaat een industrie die 70 tot 80% van het geld opslorpt dat bedoeld is voor de armoedzaaiers maar er nooit eindigt. Armoede is een verdienmodel.
De ware oplossing is daarom eenvoudig: keer het geld direct uit aan de armen. Het maakt de vele duizenden regels overbodig, kunnen de meeste hulploketten gesloten worden en kan het aantal hulpverleners tot 5% worden terug gebracht.
Het eindresultaat van zo’n aanpak is dat armen die nu moeten rondkomen van 1000 euro per maand opeens 4000 euro te besteden hebben. Genoeg om al hun problemen op te lossen.
De oplossingen van de vrouw
Zo’n oplossing is onmogelijk te bedenken met de intelligentie van mannen, maar vrouwen gespecialiseerd in de ‘wetenschap van leven’, kijken eenvoudig door alle complexiteit heen, en zien een gecreëerd probleem dat met het omzetten van 1 knopje uitgeschakeld kan worden.
Lees hier het artikel: De armen blijven arm omdat de rest er baat bij heeft
Bron: vn.nl
Maaike Schoon
1 juli 2023De armen blijven arm omdat de rest er baat bij heeft, zegt schrijver Matthew Desmond
De echte klap kwam voor Matthew – Matt – Desmond pas echt toen hij ging studeren, schrijft hij in zijn nieuwe boek Poverty, by America. Zijn studiegenoten reden rond in BMW’s, hij had het overgrote deel van zijn studententijd geen auto. Hij overleefde op sardines en ander blikvoer, zij haalden sushi. De stad waar zijn universiteit was gevestigd, spendeerde jaarlijks miljoenen dollars om een kunstmatig meer in stand te houden, water dat verdampte onder de felle zon in Arizona, terwijl een paar straten verderop de daklozen op straat moesten leven.
Desmond vertelt hoe hij op de campus bij de daklozen ging hangen, niet om soep aan ze uit te delen, maar om met ze te praten. Na zijn eigen jeugd, zonder veel geld en soms ook zonder een dak boven zijn hoofd, was hij in shock door de aanblik van zoveel overvloed. ‘Praten met daklozen hielp me om te verwerken wat ik om me heen zag. En dat was geld. Zo ontzettend veel geld.’
Zijn beschrijving van de flagrante overdaad aan de ene kant en de schrijnende armoede aan de andere doet denken aan de negentiende-eeuwse econoom Henry George, die in zijn boek Progress and Poverty hetzelfde doet, in hetzelfde land, maar in een andere eeuw. Monsterlijke rijkdom en vernederende behoefte, noemt George het. Hoe kan het dat kinderen sterven door ziekte, honger en gebrek? Hoe kan het dat ondernemers, monopolisten en grondeigenaren er wel bij varen terwijl er zoveel ongelijkheid is?
Net als George stelt Desmond ruim honderdvijftig jaar later de essentiële vraag: als er zoveel geld in omloop is, waarom dan al die armoede?
Geen ‘onderzoeksobjecten’
Armoede en ongelijkheid zijn centrale thema’s in het werk van socioloog en Princeton- (eerder: Harvard-) hoogleraar Matthew Desmond. In 2016 publiceerde hij het boek Evicted, over de huisuitzettingen in de nasleep van de financiële crisis. Hij zag hoe vooral kinderen, vrouwen, moeders en specifieker Afro-Amerikaanse moeders consequent slachtoffer werden gemaakt van dat systeem. Hij kwam armoede tegen waarvan hij niet wist dat het bestond. Hij zag kleine kinderen die na de dood van hun ouders in het huis waren blijven wonen, alleen. Ze werden op een regenachtige lenteochtend op straat gezet.
Evicted maakte van Desmond een academische wereldster; zijn boek werd een bestseller en kreeg een Pulitzer Prize (‘Desmonds boek laat zien dat huisuitzettingen geen gevolg waren van armoede, maar eerder een oorzaak,’ aldus het juryrapport).
Hij richtte het Eviction Lab op, waarin hij en zijn team bijhouden hoeveel huisuitzettingen er zijn in het land.
De personages uit zijn boek laten hem niet los. In weerwil van wat de academische wereld voorstaat, houdt Desmond weinig afstand tot de mensen die hij beschrijft; hij noemt ze vrienden, niet ‘onderzoeksobjecten’. Net als in Evicted beschrijft hij in Poverty, by America van dichtbij echte mensen, mensen die de pech hebben te leven aan de absolute onderkant van een extreem rijk land, al neemt hij meer dan in zijn vorige boek zijn eigen verhaal mee. Daags na verschijning haalde het boek al de top van de New York Times bestsellerlijst.‘Tijdens het hoogtepunt van de inflatiecrisis installeerden energiemaatschappijen speciale “pay as you go”-meters in de huizen van – vaak – arme mensen. Dus als je niet kon betalen, had je geen warmte. Dit gebeurt in Europa.’
Het boek heet ‘Poverty, by America’. Wat kan een Europeaan daarvan leren?
‘Een aantal dingen, denk ik. Er zijn altijd Europese landen geweest die naar Amerika kijken als het gaat om beleid – het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld. Reagan en Thatcher werkten niet voor niets samen, en de gevolgen van die samenwerking worden nog altijd gevoeld in beide landen. Dus zie dit boek ook als een waarschuwing, een teken om de welvaartsstaat serieus te nemen; zie wat er gebeurt als je dat niet doet.’
Hij denkt even na.
‘En, weet je, Europeanen hebben de neiging om nogal zelfvoldaan te zijn als ze naar Amerika kijken…’ Hij lacht. ‘… zeker als het gaat om Amerikaanse armoede. En dat snap ik, maar dit boek gaat juist om het onderuithalen van theorieën, ideeën die ons vrijaf geven. Een voorbeeld: ik was in Londen en ik begreep dat daar tijdens het hoogtepunt van de inflatiecrisis energiemaatschappijen nog altijd speciale “pay as you go”-meters installeerden in de huizen van – vaak – arme mensen. Dus als je niet kon betalen, had je geen warmte. Even voor de duidelijkheid: wij doen dat niet. Amerika doet dat niet, dit gebeurt in Europa.
En dus gaat het om het onderliggende idee van dit boek, namelijk: wat is onze verantwoordelijkheid voor dit probleem? Hoe zijn we ermee verbonden? En hoe zijn we verbonden met de oplossing?’
lekke emmer
In zijn nieuwe boek beschrijft Desmond het leven van Crystal, een dertiger die te vroeg werd geboren omdat haar zwangere moeder elf keer in de rug werd gestoken tijdens een overval – zowel moeder als dochter overleefden. Nauwgezet noteert Desmond hoe Crystal, dochter van generaties drugsverslaafden, in pleeggezinnen terecht komt, hoe geweld en misbruik haar leven vormen tot haar volwassenheid, hoe ze dakloos wordt omdat de huur 73 procent van haar inkomen in beslag neemt, en hoe ze, omdat ook haar laatste bijstand verdwijnt, zichzelf moet onderhouden door prostitutie.
De voorbeelden uit het boek zijn in al hun gruwelijkheid uitgesproken Amerikaans, en toch, zoals Desmond herhaaldelijk in het interview zal benadrukken: armoede is universeel. Onder de gruwelijkheden zit een patroon verscholen, een patroon dat weerklinkt in Europa, ook in Nederland. Desmond noteert hoe er steeds méér, niet minder, geld gaat naar armoedebestrijding, en hoe weinig daarvan daadwerkelijk bij de mensen belandt die het betreft. Van elke dollar uit het armoedebudget, krijgen arme families slechts 22 cent. ‘De welvaartsstaat is een lekke emmer,’ schrijft Desmond, omdat geld dat bedoeld is om armoede te verhelpen veelal eerder gaat naar de industrie die eromheen hangt dan naar de mensen die het echt nodig hebben.
dit boek gaat over de brand
Desmonds boek echoot de verhalen van ervaringsdeskundigen in Nederland, zoals straatarts Michelle van Tongerloo, die op LinkedIn het oerwoud aan beleidsregels beschrijft dat zij tegenkomt in een poging patiënten te helpen, en hoezeer alles ophoudt als je geen toegang hebt tot het meest essentiële: een huis. Of neem de stukken van de directeur van de Wiardi Beckman Stichting Tim ‘S Jongers, die beschrijft hoe arme mensen eerder een ‘beweegcoach’ en een ‘energiecoach’ toegewezen krijgen dan dat wat veel meer nodig is: geld. Of kijk naar de rapporten van lokale Rekenkamers die sinds 2015 belast zijn met armoedebestrijding: geen idee of het ook werkt, concluderen ze bijvoorbeeld in Lelystad en Emmen. Ondertussen stijgt het aantal kinderen dat opgroeit in armoede, het aantal daklozen – vooral jongeren – neemt toe, en voedselbanken melden nog altijd een soms explosieve groei in het aantal mensen dat er gebruik van maakt.
De Nationale Ombudsman noteerde recentelijk hoe inwoners die hulp nodig hebben van hun gemeente soms liefst vijftien loketten af moesten voor ze de hulp kregen die nodig was. Eerder kwam de Rekenkamer tot een soortgelijke conclusie als het ging om schuldhulpverlening: in plaats van te helpen, drukt de overheid in sommige gevallen burgers juist de armoede in.
Terwijl armoede, schrijft Desmond, op de keper beschouwd zo ingewikkeld niet is. De hongerigen willen brood. Maar wat ze krijgen, is een commissie van deskundigen. Ja, schrijft hij, sociale problemen zijn vaak complex, maar even zo vaak is complexiteit het toevluchtsoord van de machthebbenden; een excuus, een muur om zich achter te verschuilen.‘Hoewel overheden misschien meer zijn gaan uitgeven om dit probleem te verhelpen, zijn de absolute fundamenten afgebroken: de arbeidsmarkt en de huizenmarkt. En die kun je gewoon niet los zien van dit probleem.’
In Nederland moeten sommige mensen vijftien loketten langs voordat ze hulp krijgen bij schulden. Is dat wat je bedoelt?
‘Ja, zo ziet dat er soms uit inderdaad. Het is geen opzet hè: veel ambtenaren worden beloond voor het naleven van regels, niet voor het oplossen van het probleem. In Californië moet je tweehonderd vragen beantwoorden voordat je voedselbonnen krijgt, in andere staten word je op de foto gezet en wordt je vingerafdruk afgenomen. Voor een voedselbon!
Maar de kern is, en daar zit denk ik ook de les voor Europa, dat hoewel overheden misschien meer zijn gaan uitgeven om dit probleem te verhelpen, de absolute fundamenten zijn afgebroken: de arbeidsmarkt en de huizenmarkt. En die kun je gewoon niet los zien van dit probleem. Zolang je de fundamenten niet herstelt, zitten we in een hamsterwiel.’
Politici zeggen hier regelmatig dat armoede onacceptabel is, en dat ze het willen oplossen. En toch lukt het niet. Hoe kan dat dan?
‘Als het probleem zit bij de uitvoering, moet je dus de uitvoering belonen, en niet gehoorzaamheid.’
Hij grijnst.
‘Ik weet niet of het waar is, maar er is dat stereotype dat Nederlanders nogal van regels houden. Als er een bureaucratische cultuur is waarbij mensen vooral bezig zijn zichzelf in te dekken en te voldoen aan de regels, en afwijken van de regels wordt bestraft, dan heb je geen reden om doelen te behalen. En dus moet je als overheid nadenken over het belonen van het halen van het doel: geef die ambtenaren een bonus. Promoveer ze. Niet omdat ze de regels volgen, maar omdat het ze lukt mensen uit armoede te halen.’
Een van die fundamenten die onder druk staan, zijn de lonen. Onlangs stelde de president van De Nederlandsche Bank dat nu de lonen te veel verhogen, zou zorgen voor een loon-prijsspiraal.
‘Dat is zo’n economisch cliché. Kijk, de data achter deze discussie zijn ongelofelijk ingewikkeld…’ Hij denkt na.
‘Weet je, een deel van me denkt: als het over zijn salaris zou gaan, zouden we dit gesprek dan ook hebben? Het zijn altijd de allerarmsten die betalen voor onze abstracties. In Amerika hebben we zoiets als tenured professors, hoogleraren met een vaste aanstelling – ik ben er ook een van. Het is een van de veiligste banen die je kunt hebben, je bent verzekerd van inkomen en hebt alle vrijheid om je uit te spreken. En het zijn die hoogleraren die dan nu op televisie gaan vertellen dat de armen even door het zuur heen moeten bijten. Ze zien alleen maar de data, en die data leiden voor hen tot een logische conclusie. Voor mij is dat anders, op een emotioneel niveau, als ik die data lees.
Ik gebruik dit voorbeeld vaak, en ik ga het nu weer doen: in het boek There There van Tommy Orange schrijft hij: ‘Kinderen springen uit het raam van een brandend gebouw, hun dood tegemoet. En wij denken dat het het probleem is dat ze springen.’ Het probleem is niet dat ze springen, het probleem is de brand. Daar moeten we het over hebben. Wie heeft die veroorzaakt, wie warmt er zijn handen aan? Dit boek gaat over de brand.’
een huis is het fundament
Een interview met Desmond is bij vlagen een soort pingpongwedstrijd. Vooral als het gaat over zijn ándere onderzoeksthema: de woningmarkt.
‘Je kunt in Nederland honderd procent lenen voor je huis, bij de bank? Maar dat is incredible, waarom woon ik hier niet? Sorry, dit is jouw interview, maar nog even. Waarom hebben jullie dan een wooncrisis? Deze aanpak zou zoveel problemen bij ons in Amerika oplossen.’
Een huis, zo weet Desmond als geen ander, is het fundament. Zonder een huis valt al het andere uiteen. En dus ziet hij naast het verhogen van de lonen een belangrijke rol weggelegd voor het herstellen van toegang tot de woningmarkt. Hij pleit in de laatste pagina’s in zijn boek voor meer kleine huiseigenaren, hij noemt het een manier om vermogen op te bouwen voor mensen die nu worden buitengesloten van de woningmarkt.‘We moeten stoppen met investeren in de rijken. We subsidiëren de rijken door middel van belastingvoordelen, kijk naar jullie eigen situatie. En vervolgens zeggen we dat we geen geld hebben om armoede mee op te lossen.’
Dat is wat we hier in Nederland gedaan hebben. En nu hebben we de hoogste private schuld ter wereld.
‘Het is maar één idee hè! Van veel andere ideeën. En lag het bij jullie dan aan het beleid of aan de uitvoering?’
Beide, vermoedelijk. Huiseigenaren worden gesubsidieerd door middel van de hypotheekrentaftrek.
‘Ah, ja. Toen ik Eviction schreef, was mijn grote beleidsidee dat we housing vouchers, een soort huurtoeslag, moesten gaan uitgeven om huurders betaalbaarder te laten wonen. Hoewel ik daar nog steeds achter sta, heeft dat niet het effect gehad dat we hadden gehoopt. En dat komt omdat de kern van het probleem niet is aangepakt.’
En dat is?
‘Exploitatie.’
Van land?
‘Ik denk altijd aan mensen die geëxploiteerd worden. Maar in dit geval zou je kunnen zeggen: exploitatie van mensen door middel van land, ja. Het gaat mij om het gebrek aan keuze dat veel arme mensen hebben. Woningbezit is één manier om die keuzemogelijkheden te vergroten.’
Gaat het dan niet om herverdeling?
‘Ik heb een hekel aan het woord herverdeling.’
Dat lijkt me lastig in jouw werkveld.
Hij lacht. ‘Herverdeling roept het beeld op van een grote overheid die jou komt afnemen waar jij recht op hebt. Terwijl: je hebt daar vaak helemaal geen recht op. Mijn grote punt in het boek is: we moeten stoppen met investeren in de rijken. We subsidiëren de rijken door middel van belastingvoordelen, kijk naar jullie eigen situatie. En vervolgens zeggen we dat we geen geld hebben om armoede mee op te lossen. Armoede bestaat en blijft bestaan, omdat de niet-armen er baat bij hebben, dat is het centrale punt in dit boek.
Om het voorbeeld van Nederland te nemen: er is geen bewijs dat het subsidiëren van huiseigenaren eigenhuizenbezit ook daadwerkelijk stimuleert. Het maakt de huizen alleen veel duurder dan als ze op de gewone vrije markt waren verkocht. Je hebt andere oplossingen nodig. Nog een voorbeeld: als je vaststelt dat je nergens kunt bouwen omdat bewoners je bestemmingsplannen blokkeren, zorg dan dat er een wet ligt waardoor je dat kunt passeren. In Californië is net een wet aangenomen waarin staat dat als een bouwplan voor betaalbare woningen aan een hele rits voorwaarden voldoet, inspraak van de buurt verminderd wordt, omdat anders de bezittende klasse de oplossing tegenhoudt.’
armoede is pijn
Natuurlijk is armoede in Amerika in de allereerste plaats een gebrek aan geld, schrijft Desmond. Maar het is óók zoveel andere dingen. Armoede is pijn. Het is de lichamelijke pijn van de winkelmedewerkers die de hele dag op hun benen staan, van verpleegkundigen die voor weinig loon de hele dag door patiënten moeten optillen, de pijn in de rug van de schoonmaker die de kantoren dweilt. Het is de kanker in de longen van mensen die in de buurt van een chemische fabriek wonen en werken. Het zijn de gaatjes in de tanden van de kinderen wier ouders geen tandarts kunnen betalen. Armoede is onzekerheid: onzekerheid over je huis, over je baan en dus over je leven. Het is geweld: huiselijk geweld, geweld op straat, seksueel misbruik.
Armoede is trauma, tot die slotsom komt Desmond, en omdat de maatschappij geen enkele interesse toont om dat trauma te helen, zoeken mensen zo hun eigen manieren om ermee om te gaan, niet zelden met noodlottige gevolgen.
Om trauma te helen moeten er twee dingen gebeuren: het moet stoppen en het moet erkend worden. Geen van beide gebeurt. Wat heeft dat voor effect?
‘Het betekent dat heel veel van mijn landgenoten heel beperkte, gevaarlijke levens leiden. Levens die in de knop worden gebroken. Het berooft mensen van hun talent en ambities. Er is een neiging om over arme mensen te praten als ware zij mensen uit de middenklasse, maar dan zonder geld. Maar dat is zó fout. Armoede is uitputtend. Je wordt blootgesteld aan geweld en aan hevig trauma vanaf een heel jonge leeftijd. Armoede kidnapt je brein, het vernedert je tot op het bot: mensen als mijn vriendin Crystal hebben zo’n fundamenteel ander leven dan wij. Het idee dat zij alleen maar even een goede baan moet krijgen, of moet trouwen, of wat dan ook: het staat zo ver af van alles wat zij heeft geleerd, wat zij heeft meegemaakt in de wereld. Dat kun je je bijna niet voorstellen. En toch is het inmiddels sociaal veel geaccepteerder om op sociale media te praten over je depressie of angststoornis dan over dat wat het veroorzaakt: een gebrek aan geld.’‘We moeten poverty abolitionists worden. En dat betekent tegen je eigen belang ingaan, juist ook op individueel niveau. Spreek je uit tegen subsidies voor de rijken en de hogere middenklasse. Zorg dat je je bemoeit met politiek.’
Hoe zorg je er dan voor dat degenen die de beslissingen nemen en het niet hebben meegemaakt, de juiste beslissingen nemen?
‘Dat is aan jou en mij, aan ons.’
Ons?
‘The big us. Zij die veilig zijn, de hoogopgeleiden, degenen met een huis, je weet wel: de mazzelaars. Daarom zeg ik: wij moeten poverty abolitionists worden. En dat betekent tegen je eigen belang ingaan, juist ook op individueel niveau. Spreek je uit tegen subsidies voor de rijken en de hogere middenklasse. Zorg dat je je bemoeit met politiek. Zorg ervoor dat je elkaar tegenkomt, op welke manier dan ook. In publieke parken, op publieke scholen. Ik weet dat we in het goddeloze Europa zijn, maar zelfs religie kan hier een rol in vervullen.’
Dit boek is ook persoonlijk, net als, in iets mindere mate, Evicted. Helpt het om je eigen ervaringen beter te begrijpen?
Voor het eerst is hij een volle twintig seconden stil. Hij bijt op zijn nagel.
‘Het gaat niet om mij, dat is maar een klein deel van het verhaal.’
Het kan toch niet makkelijk zijn geweest om te schrijven over je eigen jeugd in armoede?
‘Ik ben echt niet dapper. Er zijn schrijvers die veel meer van zichzelf blootgeven, schrijvers zoals Roxane Gay, die zijn pas echt dapper. Het gaat om het verhaal. En mensen luisteren simpelweg beter als ze weten dat je zelf ook het een en ander hebt meegemaakt.’
Daarom doe je het.‘Ik doe alles opdat er maar meer mensen luisteren.’
