Eerst een empathiescan, dan pas minister worden | FD
Commentaar Vrouwenpartij: de empathiescan van Brankele Frank heeft onze volledige sympathie en steun.
Een paar jaar geleden had niemand zich kunnen voorstellen dat een zo uitgesproken harteloos persoon als Marjolein Faber minister zou kunnen worden en ons bovendien mag vertegenwoordigen (hoe kan zo iemand ons vertegenwoordigen?). Het verbaast ons hogelijk dat zo’n incapabel en beschamend persoon mag blijven zitten in het oog van de wereld. Misschien kan de petitie van De Goede Zaak, die binnen een paar dagen ruim 200.000 ondertekenaars kent (ruim 1 procent van onze bevolking) en oproept tot een motie van wantrouwen, hier nog verandering in brengen.
Menselijke resonantie Wat als je een ander mens niet kan voelen, niet kan meevoelen? Je baby niet kan voelen? Wat als je kinderen, je man geen gevoel meer opwekken? Als je vrienden geen gevoelens oproepen? Wat kan je nog geven met een stenen hart, kan je daarmee überhaupt nog een opbouwende betekenis hebben voor je omgeving?
Blijft dan alleen nog haat en kwaadheid over met een dik sausje superioriteitsgevoel? Wordt gemeenheid en schadepijn dan de kleur van handelen, waar een andere VVD minister om bekend is geworden? Want de burger is niet te vertrouwen en moet daarvoor voor straf lijden!
Is dat wat het rechtsextremisme propageert? Haat alles buiten je, boven je? Met de leugen bereik je veel meer en zo vaak gezegd: de leugen moet regeren ook al gaat onze cultuur er aan?Heeft cultuur waarde dan? Wat levert het op voor de lage inkomens? Hobbies van de rijken, toch?
Een hart en een geweten hebben is een zwaktebod en heeft geen plaats meer in ons handelen? Angst opwekken, onzekerheid voeden, dat werkt het best? De zwarte onderbuik is de koning die het voor het zeggen heeft?
Wat gebeurt er met onze jeugd als die niet meer met liefde wordt opgevoed? Alleen nog met negativiteit wordt gevoed? Daardoor geen respect voor vrouwen en andermans lichaam en bezit meer? Alles mag? De meest extreme beweging is nu: ‘no lives matter’. De haatreligie van zelf-destructie.
Het voorbeeld en de boodschap van deze minister aan ons en onze jeugd: je hoeft naar niemand te luisteren, je trekt je van niemand iets aan, je gaat je eigen gang en alles klopt omdat ik dat zeg. En de ego boodschap, alles mag en alles kan – zien we – is overgekomen en vindt overal gehoor en navolging. Is gewoon laten een optie?
Onbereikbaar
Zonder gevoel word je onbereikbaar voor anderen. Niets kan nog tot je doordringen. Je wordt een brok ‘groot gelijk’ dat onaantastbaar is. Het betekent dat contact met de werkelijkheid niet meer mogelijk is. En is dat niet een grote pré voor een rechtsextremistische minister? Je niet laten afleiden door de waarheid, zoals een falende toekomst?
Omgangsvormen
Omgangsvormen draaien om de ander. De kant van de ander zien. De ander aanvoelen. Sympathie en empathie voelen. De ander helpen en je voorkomend gedragen als een gentleman en gentlewoman.
Wat als omgangsvormen verharden en grotendeels verdwijnen? Wat houden we dan nog over? Waardoor worden we dan nog beschermd als normen en waarden hun aanzien en waarde verliezen? Chaos in de aanbieding?
Eenheid, Harmonie en Samenwerking
De eeuwige waarden van de Vrouwenpartij! Universele waarden kunnen aangevallen worden, maar zijn uiteindelijk onaantastbaar. Waarden overleven alles.
Wij van de Vrouwenpartij zien de huidige ontwikkelingen in de wereld als nodig om in korte tijd de koers van de wereld te kunnen veranderen. De bovenwereld, zoals Roxanne van Ieperen die noemt, raakt aan het einde van haar houdbaarheidsdatum. De immense verrijking van de bovenwereld ten koste van de onderkant van de mensheid is niet langer houdbaar, zelfs gevaarlijk.
De tijd van eerlijkheid en rechtvaardigheid is met de komst van een universeel basisinkomen aangebroken.
De wereld wordt, ons inziens, bestuurd door krachten die een basisinkomen onvermijdelijk maken. De balans in de wereld wordt daarmee totaal vernieuwd. Een balans die de wereld moet en kan redden.
Empathie is een onderschatte superkracht. Dankzij empathie bestaat er hechting, zorg en moraal. Zonder zou niemand ooit nog een baby troosten, voor zijn zieke moeder zorgen of opstaan voor een oudere in de tram. Sterker nog, empathie is nodig om te leren. Je bootst anderen neurologisch na om te leren wat zij doen, te voelen wat zij voelen. Het is geen zweverig gevoel, maar een meetbaar hersenmechanisme. In een fMRI-scan zie je hoe de anterior insula, mediale prefrontale cortex en temporopariëtale junctie oplichten als iemand andermans lijden ziet. Bij de meeste mensen dan. Bij anderen: radiostilte. Die mensen kom je wel eens tegen, maar liever niet als lid van het kabinet.
‘Empathie is nodig om te leren – je bootst anderen neurologisch na om te voelen wat zij voelen’
Asielminister Marjolein Faber liet haar empathische reserves onlangs tot onder het vriespunt zakken. Haar woede betrof een uitje van jongeren van een asielcentrum in Sint Annaparochie. Een dagje weg, een pretpark, even ontsnappen aan het beton en uitzichtloze procedures. Volgens Faber ‘een snoepreisje’. Alsof het hier om influencers met gesponsorde zonnebrillen ging en niet om minderjarige oorlogsvluchtelingen. Wat haar kinderachtige furie onthult is ernstiger dan politieke praalzucht. Het toont een gebrek aan menselijke resonantie. Neurobiologisch gezien komt zoiets vaker voor bij mensen met antisociale trekken: een lage activiteit in de empathienetwerken, verminderde reactie op andermans pijn, verhoogde kans op dehumanisering van ‘de ander’. Dat kan leiden tot onverschilligheid, cynisme en agressie zonder schuldgevoel – of erger. Calvinistisch Nederland knikte beamend. Vrije tijd? Verdacht. Plezier? Pas na voldoende lijden. Maar als zelfs kinderen die oorlogsgebieden zijn ontvlucht een miezerig beetje ontspanning niet gegund is, dan is niet alleen de rek eruit maar ook de beschaving. Want dit zijn geen symbolen – dit zijn mensen. Met een zenuwstelsel dat net zo rilt van angst als dat van Fabers achterban. Empathie is geen luxe. Het is een vereiste voor een samenleving waarin we elkaar als mens blijven zien. Een lage empathische respons hangt samen met meer acceptatie van geweld tegen ‘de ander’. Een samenleving waarin dit normaal wordt, brokkelt af tot steen en gruis. En dat brengt ons bij een radicaal voorstel: de empathiescan. Niet aan de grens, maar aan het Binnenhof. Voor je minister wordt, eerst even scannen. Niet op IQ, maar op EQ. Werken de sociale hersengebieden nog? Of krijg je enkel en alleen dopamine van machtsvertoon? In de meeste beroepen ben je zonder empathie ongeschikt. In de huidige coalitie lijkt het wel een vereiste. Dat is niet alleen schadelijk, het is gevaarlijk. Dit land is van mensen. Niet van onverschillige stenen.
Over de columnist
Brankele Frank is neurobioloog, schrijver en podcastmaker. Zij schrijft iedere woensdag een column in het FD.
