Leidt regulering incassobureaus tot verminderde betalingsdiscipline?
Commentaar Vrouwenpartij: eindelijk is een belangrijke stap gezet in de beweging ’naar een menselijke maat’: regulering van 1800 incassobureaus.
De branchevereniging (NVI) is uiteraard tegen en niet van plan de hand in eigen boezem te steken. De inspectie is afgelopen jaar bij 20 incassobureaus langs geweest en bij geen enkel incassobureau was alles in orde. Dit is niet om van te schrikken, NVI? “Nee, want wij bestrijden de uitkomsten”. Iedereen is onschuldig ook als schuld bewezen is?
Fraudebestrijding nog steeds op 1?
De fraudebestrijding bij de kinderopvang gaat ons, de belastingbetaler, 12 miljard euro kosten. Hoe staat dat bedrag tegenover de honderden miljoenen aan bezuinigingen in onze zorg, in ons onderwijs, in onze cultuur, de niet teruggedraaid konden worden?
De fraude in ‘koop maar raak, we lossen het als samenleving wel op’ moet daarom met alle macht bestreden worden? Is het aantal fraudeurs in dezen onderzocht, vraagt de Vrouwenpartij. Wij vermoeden dat het ver onder de 2% zal blijven. En de rest moet er weer onterecht voor boeten met mogelijk allerlei misstanden door incassobureaus?
De hoofdinspecteur zegt dat het geen zin heeft om mensen de vernieling in te draaien door keihard te innen. Hoort daarop geen verbod te staan? Zijn hoge boetes niet op hun plaats als een incassobureau mensen toch de vernieling indraait? Hoort de wetgever burgers niet te behoeden voor zulke praktijken?
De bedreigingen, dreigementen en intimidatie die foute incassobureaus gebruiken komen voort uit maffia praktijken en horen in onze samenleving niet thuis. Naast handhaving door de inspectie zou er, ons inziens, ook een meldpunt moeten komen voor ‘aangiften’ van foute incassobureaus. Moeten ze zelf voor de rechter komen en verantwoording afleggen. Gedragsverandering verzekerd, met bovendien verhoogd vertrouwen in de overheid als gevolg.
De menselijke maat voor elk uniek persoon
Elk mens is uniek en daarom hoort de menselijke maat aan iedere persoon aangepast te worden. Bijvoorbeeld bij elk IQ en elk soort opleiding hoort een aangepaste menselijke maat. De menselijke maat voor vrouwen kan niet dezelfde zijn als die voor mannen. Bij elke leeftijd hoort een eigen menselijke maat. De menselijke maat voor een kind kan niet gelijk zijn aan die van een vader. De menselijke maat hoort aan elke persoon aangepast te zijn.
Een moeder voelt en weet hoe ze elk van haar kinderen moet behandelen. Een verkeerde behandeling kan veel schade aan het kind berokkenen. Een echtgenoot verkeerd behandelen kan tot een echtscheiding leiden en veel verdriet. In onze directe omgeving is de menselijke maat over het algemeen ingebouwd om onredelijkheid en dergelijke te voorkomen. Waarom niet ingebouwd in onze samenleving? Is voor veel mensen het concept dat een ander een andere versie van jezelf, van jou is, niet ontwikkeld? Een andere menselijke versie van jou?
We horen en lezen dat de samenleving verhard is, maar is de onderliggende oorzaak niet dat persoonlijk contact met anderen zoveel minder is geworden? En is het daarom dat rechts-extremisme groeit omdat ons wordt wijsgemaakt dat veel van de anderen een vijand voor ons zijn? Zijn we massaal bang geworden? En staan we zo meer open voor geweld? Meer open voor een sterke man, de dictator, om de zaak recht te zetten en onze angst te bedwingen?
Is het een dictator ooit gelukt om vrede te brengen in de harten van zijn landgenoten? Het lukt hem alleen om een vijand te creëren die er zonder hem niet zou zijn.
Kan AI de uniekheid van elk mens aangeven?
Nu de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) niet meer te stuiten is, rijst de vraag of AI al onze beperkingen kan opheffen. Kan een AI-assistent voor elke persoon zijn/haar uniekheid in kaart brengen? Kan de AI-assistent aantonen wat het beste is voor de persoon in kwestie, in elke situatie? Kan de AI-assistent in alles van de persoon de unieke menselijke maat aangeven? Kunnen de AI-assistenten de enorme kloof van ongelijkheid overbruggen? Wordt misbruik en onderdrukking in zovele vormen door AI-assistenten voorkomen?
Wij, als Vrouwenpartij, denken en verwachten dat het allemaal kan als we het oprecht willen. Ons persoonlijk schamen voor zoveel ongelijkheid is wel een vereiste.
En dan komen we weer uit bij de waarden van de Vrouwenpartij: eenheid, harmonie en samenwerking. Gouden formules voor een paradijs op aarde.
FD: Leidt regulering incassobureaus tot verminderde betalingsdiscipline?
Voorzitter Connie Maathuis van de branchevereniging voor gecertificeerde incasso-ondernemingen (NVI) is er nog steeds verbolgen over: de reeks negatieve berichten over de handelswijze van haar leden. De bureaus zouden de kosten van incassotrajecten onnodig hoog laten oplopen met alle nadelige gevolgen van dien voor schuldenaren. ‘Immoreel en maatschappelijk onverantwoord’, was het harde oordeel van de Consumentenbond. ‘Een akelig frame dat door iedereen werd overgenomen’, vindt Maathuis. ‘Naar zijn aard zijn wij geen sexy beroep. Niemand is blij als er een aanmaning op de deurmat valt.’
‘Gierende aantallen’ De sector speelt volgens Maathuis juist een belangrijke rol in het vroegtijdig signaleren van schulden, voordat ze problematisch dreigen te worden. ‘Vergeet niet dat 93% van de incassotrajecten gewoon wordt betaald of we verwijzen ze door naar de schuldhulpverlening. Dat zijn gierende aantallen.’
Alle kritiek vond niettemin voldoende weerklank in de politiek. Sinds dit jaar zijn incassodienstverleners dan ook voor het eerst bij wet gereguleerd. Zo moeten ze aan kwaliteitseisen voldoen en zich voor 1 april aanstaande verplicht registreren.
Te veel jargon Hoofdinspecteur Hans Faber bij de Inspectie Justitie en Veiligheid somt op waar het zoal fout gaat: ‘Oneigenlijke druk op consumenten, zeker bij toch al kwetsbare groepen die vaak al schulden hebben. Bijvoorbeeld mensen na acht uur ’s avonds bellen. Dat mag niet. Te veel juridisch taalgebruik in de communicatie, onduidelijkheid over kosten of dreigen met dagvaardingen, terwijl daar de gerechtsdeurwaarder over moet beslissen.’ De Inspectie bezocht afgelopen jaar zo’n 20 bedrijven. ‘Bij geen van alle was het honderd procent op orde. Dat geeft reden tot zorg’, zegt Faber.
Maathuis bestrijdt de uitkomsten. ‘We zijn het over een aantal zaken niet met elkaar eens. Wij lezen de wet in sommige gevallen anders dan de Inspectie. Een term als “ingebrekestelling” is al 30 jaar een normaal gebruikte omschrijving en dat vindt de inspectie nu opeens een te ingewikkeld woord.’ Faber is er kort over: ‘De markt heeft negen maanden de tijd gehad om te zorgen dat ze schulden volgens de regels innen, dus we gaan vanaf januari handhaven.’
De economie heeft baat bij een nette manier van incasseren, benadrukt Faber, en incassobureaus spelen daarbij een belangrijke rol. ‘Maar ze hebben een duwtje in de rug nodig.’ De inspectie geeft in eerste instantie een waarschuwing en dwingt verbeteringen af, maar het opleggen van een boete behoort eveneens tot de mogelijkheden. ‘In zeer ernstige gevallen kunnen we een bedrijf schorsen of zelfs strafrechtelijk laten vervolgen.’
Onbekend aantal Vreemd genoeg is het onbekend hoeveel incassobureaus Nederland telt. Faber: ‘De wetgever dacht zo’n 500. Maar we zijn begonnen met een inventarisatie en komen tot nu toe al op zo’n 1800. Dat heeft ons wel verrast.’ Maathuis verrast het minder: ‘We zeggen al jaren tegen het ministerie dat ze van te kleine aantallen uitgaan.’ Maar hoeveel het er wel zijn en hoeveel er overblijven, kan de voorzitter ook niet zeggen. ‘Dat vind ik een lastige. Ik vermoed dat een flinke prop nog een vergunning moet aanvragen en die komen nooit meer voor april door de wasstraat van het ministerie heen.’ Faber: ‘Het wordt interessant om te zien hoeveel bedrijven we overhouden nu toezicht zich aandient. Misschien dat sommige ermee ophouden en de markt kleiner wordt, maar dat is geen doel op zich.’
‘Bij mensen die wel willen, maar niet meer kunnen, heeft het geen zin om ze verder de vernieling in te draaien door keihard te innen’
Hans Faber, hoofdinspecteur Inspectie Justitie en Veiligheid De regulering is een weerspiegeling van het maatschappelijke klimaat dat aandringt op meer aandacht voor individuele schuldenaren en om meer coulance bij het afwikkelen van schulden, het zogeheten ‘sociaal incasseren’. Een goede zaak, vindt Faber: ‘Voor bepaalde groepen in de samenleving is het omgaan met schulden te complex geworden. Ze missen het overzicht. Bij mensen die wel willen, maar niet meer kunnen, heeft het geen zin om ze verder de vernieling in te draaien door keihard te innen.’
‘Links- of rechtsom betalen’ Maathuis zet daar een kanttekening bij: ‘Sociaal incasseren is prima, maar het werk moet links- of rechtsom wel worden betaald.’ Ze noemt het incassotraject ‘een danse macabre’ tussen alle betrokken partijen. ‘Maar zorg wel dat je de schuldeisers erbij blijft betrekken. Er gaat een zuiverende werking van incasso uit. Koop maar raak, we lossen het als samenleving wel op, dat kan natuurlijk niet.’ En niet alle financiële malaise is de verantwoordelijkheid van de incasserende partijen: ‘Doordring mensen ervan om niet op koopknoppen te drukken, als ze het niet kunnen betalen. En organiseer dat bedrijven kredietinformatie krijgen.’
Maar hoe kijkt zij dan aan tegen de gegronde klacht dat een schuld van enkele tientjes kan oplopen tot honderden euro’s? ‘De kosten lopen vooral op als je gaat dagvaarden en dat krijgen wij altijd op ons bord. Maar bij minnelijke incasso (waar nog geen rechter bij aan te pas is gekomen. red.) wordt een eenmalige verhoging in rekening gebracht, ongeacht hoeveel handelingen er moeten worden verricht. Daarnaast is vroegsignalering zo belangrijk, zodat we de betalingsachterstanden in de hand houden en schulden niet problematisch worden.’
Om die reden wil Maathuis toegang tot de Basisregistratie Personen (BRP). ‘Dat is de enige manier om vroegsignalering pootjes te geven. Ik hoef echt niet alles te weten. Alleen het juiste adres, zodat ik rechtstreeks naar die persoon toe kan en geen gerechtsdeurwaarder hoef in te schakelen. De noodzaak van BRP-toegang ga ik de komende maanden Kamerleden eens goed uitleggen, als we de wet gaan evalueren.’ Faber twijfelt: ‘Toegang tot de BRP grijpt wel ver in de privacy van mensen in. Ik snap dat de mogelijkheid niet in de wet is opgenomen. Maar het is uiteindelijk een politieke afweging.’
Schulden kwijtschelden De mildere blik op schulden leidt ertoe dat schuldeisers steeds vaker helemaal geen geld krijgen uit een incassotraject of dat schulden zelfs helemaal worden kwijtgescholden. Dit komt door een nieuwe richtlijn in de Gedragscode Schuldregeling, die leidend is voor veel rijksdiensten en bedrijven. Schuldeisers krijgen een zogeheten ‘nulaanbod’, dat neerkomt op het moeten kwijtschelden van de schuld, zonder aflossing of een andere tegenprestatie. Het opent de discussie over de vraag of alle regelingen uiteindelijk niet de betalingsdiscipline verminderen.
‘Van generatie op generatie doorgegeven’ Deze zorg leeft ook bij de – al veel langer gereguleerde – gerechtsdeurwaarders. Chris Bakhuizen, als gerechtsdeurwaarder verbonden aan het kantoor Flanderijn en voorzitter van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG), is blij met de aandacht voor hardnekkige schulden: ‘Ik ben bij misschien wel duizenden mensen thuis geweest. Soms bij kinderen van ouders waar ik in het verleden al ben geweest. Schulden worden vaak van generatie op generatie doorgegeven.’ De groep wordt groter, zien de deurwaarders. Zo’n 8% van mensen met schulden heeft te weinig inkomen om überhaupt iets af te lossen. ‘Maar laten we wel voorzichtig zijn’, waarschuwt Bakhuizen. ‘Het Nederlandse incassosysteem is duur, bijvoorbeeld door de griffierechten, en zeker als er veel kleine vorderingen zijn, maar het is wel effectief. We moeten voorkomen dat schulden maken loont.’ Bakhuizen en Maathuis benadrukken dat ook andere factoren het incassotraject duurder maken. Bakhuizen: ‘We hebben bijvoorbeeld te maken met een oerwoud aan regelingen door de grote verschillen per gemeente.’
Bordje met ‘Ambassade’ op de deur Er is voldoende reden om aandacht te hebben voor bereidheid om schulden af te betalen, zegt Bakhuizen. De deurwaarders krijgen in toenemende mate te maken met agressie aan de deur. Een relatief nieuw fenomeen vormen de zogeheten soevereinen of autonomen: naar schatting inmiddels zo’n 100.000 mensen die de rechtsstaat afwijzen, zich uit de officiële registers laten uitschrijven en geen premies, belasting en boetes betalen. Sommigen timmeren zelfs een online te bestellen bordje met ‘Ambassade’ op de deur, vertelt Bakhuizen, ten teken dat de woning niet mag worden betreden.
Al bij een op de drie agressie-incidenten hebben deurwaarders te maken met een soeverein, blijkt uit een recent onderzoek van Ipsos. Bakhuizen maakt zich vooral zorgen over de groep financieel kwetsbare burgers die kiezen voor een soevereine levenswandel. ‘Zij zoeken hun toevlucht in een schijnwerkelijkheid. Uiteindelijk komen ze bedrogen uit. Er zal toch betaald moeten worden, maar tegen die tijd zijn de kosten vele malen hoger geworden.’